Ομαδική Ψυχοθεραπεία: Μαζί καλύτερα...

Tweet

 Υπάρχει συχνά, μια σύγχυση ως προς τα διάφορα είδη ψυχοθεραπείας, τις διάφορες σχολές που  ακολουθούνται από τους ειδικούς, και πολλοί τίτλοι μπερδεύουν τους ανθρώπους που θα ήθελαν να απευθυνθούν σε κάποιον αλλά δεν ξέρουν τι θα τους ταίριαζε καλύτερα. Αυτό, το θέμα θα συζητηθεί εκτενώς σε επόμενο άρθρο. Σήμερα, θα μιλήσουμε για τα οφέλη της ομαδικής ψυχοθεραπείας.

  Ομαδικές συναντήσεις για ιατρικά θέματα αναφέρονται ήδη από την αρχαιότητα. Στη σύγχρονη εποχή, ο πιο γνωστός και σημαντικός επιστήμονας που δούλεψε για την ανάπτυξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας είναι ο Irvin Yalom. Ήδη, από το 1970, είχε συγγράψει το ακαδημαϊκής φύσης έργο " Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας", το οποίο παραμένει ακόμη και σήμερα το πιο ενδελεχές έργο σχετικά με την ομαδική θεραπεία. Στο έργο αυτό, τόνισε την αξία της παρακολούθησης στο "εδώ και στο τώρα",  δίνοντας δηλαδή έμφαση στις διεργασίες που αναπτύσσονται κατά τη συμμετοχή στην ομάδα.

 Υπάρχουν κάποιοι κανόνες που διέπουν μια ομάδα και κριτήρια για τη δημιουργία της, ώστε να να ¨δουλέψει¨καλύτερα. Η ομάδα, καταρχάς, αποτελείται από 4 -12 άτομα, με καλύτερο δυνατό αριθμό τα 10. Καλό είναι να υπάρχει μια συμφωνία σε διάφορα χαρακτηριστικά των ατόμων που συμμετέχουν (φύλο, ηλικία,) ώστε να επιτευχθεί άμεσα ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Κάτι τέτοιο είναι σημαντικό για την δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα επιτρέπει στους συμμετέχοντες την απόλυτη έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεών του, με απώτερο σκοπό, την αυτογνωσία και τη λύση των όποιων διαπροσωπικών προβλημάτων προκύπτουν. Επίσης, υπάρχουν ανοικτού τύπου ομάδες, οι οποίες δέχονται άτομα και μετά την έναρξή της, και κλειστού που δεν δέχεται την είσοδο σε αυτήν, νέων ατόμων. Αυτό, συμφωνείται όμως, από την αρχή ανάμεσα στα άτομα και στον συντονιστή, όπως και η διάρκεια και η συχνότητα των συναντήσεων.

  Η συμμετοχή σε ομαδική θεραπεία σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμεί να περιορίσει την αξία της ατομικής ψυχοθεραπείας, όπου η επικέντρωση γίνεται στο άτομο 100%. Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι οι δύο μορφές αυτές αλληλοσυμπληρώνονται, καθώς όσα διερευνήθηκαν σε ατομικό επίπεδο, μπορούν να δοκιμαστούν στο ασφαλές περιβάλλον μιας ομάδας και να βελτιωθούν τα λάθος πρότυπα που εμφανίζονται στις πάσης φύσεως σχέσεις.

  Η ομαδική ψυχοθεραπεία, βρίσκει μεγάλη εφαρμογή σε άτομα που πάσχουν από καρκίνο, σκλήρυνση κατά πλάκας καθώς και σε άλλες απειλητικές προς τη ζωή ασθένειες, σε άτομα που έχουν βιώσει κοινές εμπειρίες, άτομα που είναι εξαρτημένα από ουσίες, τζόγο, αλκοόλ. Το μεγαλύτερο όφελος από τη συμμετοχή σε μια ομάδα, είναι να κατανοήσει το άτομο ότι δεν είναι μόνο του και ότι πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα με τον ίδιο( παγκοσμιότητα του προβλήματος). Επίσης, μέσα από την ομάδα, τα μέλη συγκεντρώνουν πληροφορίες για διάφορα θέματα και τελικά αποκτούν καλύτερη αυτεπίγνωση και βιώνουν αισθήματα εγγύτητας και οικειότητας μεταξύ τους.

  Όπως, άλλωστε αναφέρει ο Yalom,  για μια μελλοθάνατη γυναίκα, η συμμετοχή στην ομάδα, δίνει το εξής αίσθημα: " Είμαι μόνη μου σε μια βάρκα. Βλέπω τα φώτα από τις άλλες βάρκες. Ξέρω ότι δεν μπορώ να τα φτάσω, δεν μπορώ να ενωθώ μαζί τους. Αλλά πόσο ανακουφιστικό είναι να βλέπω αυτά τα φώτα να σκαμπανεβάζουν στο λιμάνι."

 Πηγή: Irvin Yalom, στον κήπο του Επίκουρου.

Απόκτηση ενός παιδιού: ένας ευσεβής πόθος με.....ψυχολογικό κόστος....

Tweet

   Το φαινόμενο της υπογονιμότητας στα ενήλικα ζευγάρια είναι κάτι που με την πάροδο των ετών γίνεται όλο και πιο συχνό και άξιο συζήτησης, αν λάβει κανείς υπόψη του την εκτίμηση ότι ένα στα εφτά ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα στο να φέρει στο κόσμο το παιδί ΤΟΥ.

  Τυχαία άραγε η χρήση της κτητικής αντωνυμίας; Καθόλου τυχαία...Ψυχαναλυτικά, σε κάθε απόφαση,κάθε ζευγαριού ν' αποκτήσει ένα παιδί ελοχεύει μια ασυνείδητη, ναρκισσιστική, κτητική συμπεριφορά. Αν το δει κάποιος άλλος υπό το πρίσμα του υπαρξισμού η κάθε τέτοια απόφαση κρύβει την ανησυχία του ζευγαριού για συνέχεια και νοηματοδότηση της ζωής, την ελπίδα ν' αφήσουν πίσω τους κάτι ζωντανό, να βρουν το αντίδοτο του γήρατος και του θανάτου. Μέσα σ' αυτή την απόφαση κρύβονται τα όνειρα των υποψήφιων γονέων για το παιδί που έχουν φανταστεί ότι θα αποκτήσουν, αναβιώνουν εμπειρίες από τους δικούς τους γονείς, και θετικές και αρνητικές. Όλοι έχουμε σκεφτεί ή έχουμε πει την έκφραση στους γονείς μας: " εγώ δε θα το κάνω στο παιδί μου ποτέ αυτό!". Ονειρευόμαστε λοιπόν στο δικό μας παιδί να επανορθώσουμε τις ελλείψεις που βιώσαμε οι ίδιοι ή να δώσουμε "πίσω" τη φροντίδα που μας έδωσαν στη παιδική μας ηλικία. 

   Δεδομένου όλων των παραπάνω λοιπόν μπορούμε ν' αναλογιστούμε και να καταλάβουμε το συναισθηματικό κόστος, το αίσθημα της απώλειας και τη διαδικασία του "πένθους" που βιώνει το υπογόνιμο ζευγάρι όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να προχωρήσει με τον "φυσιολογικό" τρόπο στη διαδικασία απόκτησης παιδιού.

  Για το ζευγάρι πρόκειται για μια κρίση ζωής που συνοδεύεται από τρομερές συναισθηματικές διακυμάνσεις. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της υπογονιμότητας αφορούν τόσο το κάθε μέλος του ζευγαριού ξεχωριστά όσο και τη μεταξύ τους σχέση. Επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η εικόνα του εαυτού τόσο του άνδρα όσο και της γυναίκας, η μεταξύ τους ανεκτικότητα καθώς ο ένας μπορεί να κατηγορεί τον άλλο, καθώς επίσης και η σεξουαλική τους σχέση χάνοντας την απόλαυση και την ευχαρίστηση που τη συνόδευε παλιότερα. Η σεξουαλική επαφή λειτουργεί πλέον σαν υπενθύμιση της αδυναμίας του ζευγαριού και πληγώνει...Η ζωή τους επικεντρώνεται στο κύκλο της γονιμότητας αδιαφορώντας για όλα τ' άλλα και φθείρεται η ανθρώπινη επικοινωνία. Τα συναισθήματα που κυριαρχούν την υπογόνιμη περίοδο είναι αβεβαιότητα, απομόνωση, απώλεια ελέγχου, οικονομική, οικογενειακή και σεξουαλική πίεση καθώς επίσης και συζυγικό στρες. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζονται στοιχεία γενικευμένου άγχους και κατάθλιψης.

  Το υπογόνιμο ζευγάρι μπορεί να παρουσιάσει αλλαγές και στη συμπεριφορά του απέναντι σε τρίτους (φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον). Κάποιες στιγμές μπορεί να πιάνουν τους εαυτούς τους να πληγώνονται από σχόλια και ερωτήσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος του τύπου "άντε, προσπαθήστε λίγο ακόμα" "πρέπει να χαλαρώσεις για να συλλάβεις" κ.α και ίσως να αποφεύγουν κάθε είδους οικογενειακές συγκεντρώσεις. Εκείνη τη στιγμή προσπαθούν να βρουν κάθε είδους δικαιολογίες για τη καθυστέρηση του ερχομού ενός παιδιού και αυτό κάνει ακόμα πιο έντονα τα συμπτώματα του γενικεύμενου άγχους του ζευγαριού. Άλλες στιγμές μπορεί να ζηλεύουν την πλήρη και ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή των φίλων τους ή ακόμα και να κακιώνουν μαζί τους που αυτοί τα κατάφεραν ακολουθόντας βέβαια οι ενοχές για τα συναισθήματα αυτά που το συνειδητό δεν επιτρέπει...

  Η κοινή εμπειρία της υπογονιμότητας μπορεί να λειτουργήσει τελείως διαφορετικά στα ζευγάρια. Υπάρχουν περιπτώσεις που δε άντεξαν την ιδιαιτερότητα της κατάστασης και άλλες περιπτώσεις που δέθηκαν περισσότερο από την εμπερία ζωής που μοιράστηκαν.

  Τι όμως θα μπορούσε να βοηθήσει το ζευγάρι ώστε να προστατέψει τη μεταξύ του σχέση από τις αρνητικές συνέπειες της υπογονιμότητας;

  Θα βοηθούσε πάρα πολύ εάν το ζευγάρι εστιίαζε τη προσοχή του την περίοδο αυτή σε κάθετι θετικό που θα συμβεί στη ζωή του και παίρνοντας από αυτό την ενίσχυση που χρειάζεται. Ακόμα και τα πιο μικρά και ασήμαντα θετικά γεγονότα μπορούν να λειτουργήσουν σαν ανάσες ζωής για το ζευγάρι.

  Θα ήταν αρκετά οφέλιμο να έχει στο νου του το ανδρόγυνο ότι ο κάθε άνθρωπος αντιδρά με διαφορετικό τρόπο στα σημαντικά αρνητικά γεγονότα της ζωής του. Αν οι συναισθηματικές αντιδράσεις του συζύγου και της συζύγου δεν συμβαδίζουν, αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχει έλλειψη κατανόησης και υποστήριξης. Καλό θα ήταν ο ένας να κερδίζει από τη στάση που κρατά ο άλλος και να αλληλοσυμπληρώνονται.

   Ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι, που καλό θα ήταν να προσεχθεί, είναι αυτό της διάγνωσης και πως θα παρουσιαστεί στο ζευγάρι από τον αρμόδιο γιατρό. Θα ήταν πολύ βοηθητικό εάν δεν αναφέρονταν καθόλου εκφράσεις του τύπου: "φταίνε τα ωάρια", "φταίνε τα σπερματοζωάρια", "είναι θέμα του άντρα", "είναι θέμα της γυναίκας"....Να  αναφέρεται η αιτία της δυσκολίας αλλά να αποφεύγονται λέξεις που γεμίζουν ενοχές και είναι αφορμή για αλληλοκατηγορίες και διχόνοια του ζευγαριού.

  Η υπογονιμότητα είναι ένα θέμα που δύσκολα μοιράζεται και συζητιέται και με πολλές συναισθηματικές επιπτώσεις στη ζωή του ανδρόγυνου. Προτείνεται λοιπόν το υπογόνιμο ζευγάρι εκτός από λύσεις υποβοηθούμενης αναπαραγωγής να αναζητήσει παράλληλα και την κατάλληλη ψυχολογική συμβουλευτική υποστήριξη από ειδικούς.

Έξυπνος..... ''συναισθηματικά''

Tweet

Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί τι είναι αυτό που τελικά μας οδηγεί πιο κοντά στην ευτυχία, πιο κοντά στον εαυτό μας, πιο κοντά στους άλλους, πιο κοντά στις ειλικρινείς επιλογές, πιο κοντά στην προσωπική επιτυχία…. και όσο το σκέφτομαι και φέρνω στο νου μου παραδείγματα ανθρώπων του προσωπικού μου κύκλου, που πλησιάζουν όχι απλά το ζην αλλά το ευ ζην, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η νοημοσύνη της καρδιάς είναι αυτή που χαράσσει το πιο αυθεντικό δρόμο.

 Δεν είναι τελικά ένας υψηλός δείκτης νοημοσύνης (IQ) αρκετός να εγγυηθεί την επιτυχία ενός ατόμου? Ένα μεγάλο νοητικό πηλίκο και μια εξαιρετική ακαδημαϊκή επίδοση δεν αποτελούν προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη καριέρα και μια ευτυχισμένη ζωή? Υπάρχει χώρος για το συναίσθημα στην νοημοσύνη ή αυτή αφορά μόνο τη λογική σκέψη? Γιατί βλέπουμε γύρω μας «πανέξυπνους» ανθρώπους να καταστρέφουν τις ζωές τους, να οδηγούνται από τα πάθη τους, να μην κάνουν σωστές επιλογές?

Ο Gardner τη δεκαετία του 1980 απορρίπτει την μονοδιάστατη έννοια της νοημοσύνης και προτείνει ένα μοντέλο νοημοσύνης που αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων (γλωσσική, μαθηματικο-λογική, μουσική, οπτικοχωρική, κιναισθητική, διαπροσωπική, ενδοψυχική ικανότητα). Η διαπροσωπική και η ενδοψυχική ικανότητα συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε «συναισθηματική νοημοσύνη» (EQ). Βλέπουμε μια προσπάθεια να συνεκτιμηθούν τα ταλέντα ενός ανθρώπου και να δοθεί χώρος για την αξιοποίηση τους.

Την θεωρητική οδό του Gardner ακολούθησαν και άλλοι ειδικοί, που έδωσαν έμφαση στην «προσωπική» ή «συναισθηματική» νοημοσύνη. Ο Salovey ανέφερε δεξιότητες που αντιπροσωπεύουν 5 βασικούς τομείς της συναισθηματικής μας ζωής:

•   Η αυτεπίγνωση : Η ικανότητα να αναγνωρίζει κάποιος τα συναισθήματα του και να μπορεί να μιλάει για αυτά. Η αυτεπίγνωση είναι θεμέλιο για μια ποιοτική ζωή διότι αν γνωρίζουμε ακριβώς τι νιώθουμε ανά πάσα στιγμή, διευθύνουμε καλύτερα τη ζωή μας, παίρνουμε σωστότερες αποφάσεις και δεν αφηνόμαστε στο έλεος των παθών μας.

•   Έλεγχος των συναισθημάτων : Ο έλεγχος αυτός οικοδομείται πάνω στην αυτεπίγνωση-χωρίς γνώση του τι νιώθουμε δεν μπορούμε να χειραγωγήσουμε τα συναισθήματα. Ένας αποτελεσματικός έλεγχος μας παρακινεί να ηρεμούμε τον ανεξέλεγκτο θυμό, να μην αφηνόμαστε στο έρεβος της κατάθλιψης και να μην επιτρέπουμε το στρες να αρρωσταίνει τη ζωή μας.

•   Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας : Η στοχοθεσία, η αυτοκυριαρχία και η δημιουργικότητα είναι αυτά που δίνουν ώθηση στον άνθρωπο να προχωράει μπροστά. Αντιστεκόμενοι στις παρορμήσεις με όραμα μια προσωπική απόλαυση, ο καθένας βρίσκει κίνητρα και οδηγεί τη ζωή του σε όμορφα μονοπάτια με σημαντικούς συμμάχους την ελπίδα και την αισιοδοξία.

• Η ενσυναίσθηση : Μια θεμελιώδης ανθρώπινη δεξιότητα, η αναγνώριση των συναισθημάτων του άλλου. Είναι η δεκτικότητα απέναντι στα σιωπηλά κοινωνικά σήματα που υποδεικνύουν τις ανάγκες των άλλων. Το να κρατάς την ατομικότητα σου αλλά να «νιώθεις» αυτό που ο άλλος εκφράζει, όχι απαραίτητα με τα λόγια…..

•   Χειρισμός των σχέσεων : Η τέχνη των διαπροσωπικών σχέσεων, η δεξιότητα χειρισμού των συναισθημάτων του άλλου. Μέσα από αυτή την δεξιότητα δίνεται ώθηση και έμπνευση στους άλλους, επιτυγχάνεται η κοινωνική επαφή, μπορεί κανείς να επηρεάζει, να πείθει, να κάνει τους άλλους να νιώθουν άνετα, μπορεί να διαπρέπει στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Ο δείκτης νοημοσύνης και η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι αντικρουόμενες έννοιες αλλά ξεχωριστές. Φαίνεται πάντως πως ανάμεσα στη γνωστική και τη συναισθηματική νοημοσύνη, η δεύτερη είναι αυτή που μας φέρνει πιο κοντά στην ολοκλήρωση και την επιτυχία. Δείχνει λογικό ένας άνθρωπος, που γνωρίζει τα συναισθήματα του, τα ελέγχει και κατανοεί και τα συναισθήματα των άλλων, να μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός στη ζωή του, πιο παραγωγικός στη δουλειά του, πιο ανθεκτικός στις αναποδιές και πιο ευτυχισμένος στις προσωπικές του σχέσεις. Το ευτυχές βέβαια είναι ότι οι τομείς των συναισθηματικών δεξιοτήτων μπορούν να βελτιωθούν και αναμφίβολα η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κάτι που καλλιεργείται.

Πηγή και έμπνευση το βιβλίο του Daniel Goleman, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη. 

Εκδόσεις Πεδίο.

Ειδικές φοβίες:Ποιες είναι, πότε χρήζουν αντιμετώπισης

Tweet

Όλοι μας έχουμε βιώσει αρκετές φορές φόβο στη ζωή μας. Υπάρχει όμως μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο φόβο και τη φοβία. Ο φόβος είναι εκείνο το δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται κάτω από συνθήκες πραγματικής απειλής της ακεραιότητάς μας. Αντίθετα, η φοβία είναι ο παράλογος και επίμονος φόβος μας για μία κατάσταση που δεν μας απειλεί άμεσα και πραγματικά, όπως για παράδειγμα η ζωοφοβία ή ο φόβος του αεροπλάνου. Το άτομο παρουσιάζει ένα σύνολο σωματικών και  ψυχολογικών συμπτωμάτων και μολονότι γνωρίζει πως είναι υπερβολικός ο φόβος του για τη συγκεκριμένη κατάσταση, δεν μπορεί να απομακρύνει τα ενοχλητικά του συναισθήματα και τείνει να αποφεύγει το αντικείμενο του φόβου του.

Οι πιο γνωστές φοβίες που συγκαταλέγονται στην κατηγορία των Ειδικών φοβιών είναι:

Η ζωοφοβία (σε ζώα ή έντομα )

Η φοβία απέναντι στο φυσικό περιβάλλον(όπως στο νερό, το σεισμό, τις καταιγίδες, τα ύψη)

Η φοβία σχετιζόμενη με το αίμα/ένεση/τραύμα

Ο καταστασιακός τύπος φοβίας που σχετίζεται με συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η οδήγηση, το αεροπλάνο, η χρήση ανελκυστήρα

Ο άλλος τύπος φοβίας (φόβος εμετού, μετάδοσης μίας ασθένειας, ο φόβος ότι το άτομο θα πέσει στο κενό).

Οι ειδικές φοβίες απασχολούν το 4-8% του γενικού πληθυσμού με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες και εμφανίζονται συνήθως στην παιδική και εφηβική ηλικία αν και είναι δυνατόν να κάνουν την εμφάνισή τους και πολύ αργότερα.

Σε ήπιες μορφές εκδήλωσής της, η εκάστοτε φοβία ενδέχεται να αντιμετωπιστεί από τα βιβλία αυτοβοήθειας που υπάρχουν για αυτήν.

Στις περιπτώσεις όμως εκείνες που η φοβία επιμένει στο χρόνο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργικότητά του ατόμου στην καθημερινότητά του, καλό θα ήταν να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού.

Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν....

Tweet

    Ο τίτλος του σημερινού άρθρου δεν επιθυμεί να μιλήσει για θάνατο και ελπίζουμε να μην  φανεί αποπροσανατολιστικός. Είναι γνωστό, ότι  οι ιδιοκτήτες των αλόγων που γερνάνε ή στην περίπτωση που τραυματίζονται και το τραύμα δεν μπορεί να επουλωθεί, ακολουθούν την ευθανασία για να δώσουν τέλος στο μαρτύριο του δύστυχου ζώου.

   Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι που επί σειρά ετών υποφέρουν από χρόνιες καταστάσεις ή απλά από τα συμπτώματα του γήρατος, το οποίο δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι η κοινωνία μας δίνει έμφαση στα παιδιά και στα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα της λεγόμενης παραγωγικής ηλικίας. Λιγότερη σημασία δίνεται στα άτομα που βρίσκονται στο κατώφλι της λεγόμενης τρίτης ηλικίας και σχεδόν ανύπαρκτη προσοχή στους υπερήλικες. Λίγοι άνθρωποι, για να είμαστε ειλικρινείς  κατανοούν τις ανάγκες ψυχολογικές και μη, του ατόμου που συνταξιοδοτείται, ενός "παππού" που γκρινιάζει, δεν είναι όλοι εξοικειωμένοι να μιλάνε με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας λες και τα γηρατειά κολλάνε. Και ως απόρροια αυτού, κανείς δεν θα καταλάβει αν ένας ηλικιωμένος κακοποιείται.
   Η 15η Ιουνίου είναι ορισμένη ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακομεταχείρισης των Ηλικιωμένων. Ο σκοπός της θεσμοθέτησης αυτής της ημέρας είναι να ευαισθητοποιηθεί το παγκόσμιο κοινό, σχετικά με την κακομεταχείριση που υφίστανται οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας μέσα στο σπίτι τους, από τους ανθρώπους υπεύθυνους για τη φροντίδα τους (συνοδοί, σύντροφοι, σύζυγοι, μέλη της οικογενείας).

   Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται από διάφορες έρευνες που έχουν γίνει, το  41% έπεσε θύμα σωματικής κακοποίησης, το 46% ψυχολογικής, το 37% έπεσε θύμα εκμετάλλευσης, 18% ήταν εντελώς παραμελημένοι, 12% δεν τους αναγνωριζόταν κανένα δικαίωμα και 3% ήταν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα εντάσσονταν πλέον της μιας κατηγορίας.
   Δεν είναι λίγες οι φορές που στο παρελθόν πολλές εκπομπές ασχολήθηκαν με τα εγκλήματα που διενεργήθηκαν σε βάρος ηλικιωμένων σε διάφορους οίκους ευγηρίας. Βασανισμοί, σκόπιμη παραμέληση γευμάτων, ακάθαρτοι ηλικιωμένοι που ζουν στις ακαθαρσίες τους ήταν λίγα μόνο από όσα έβλεπαν το φως της εκάστοτε δημοσιότητας. Η τρομακτική σκέψη που ακολουθεί δεν είναι άλλη από το ότι αυτά που συμβαίνουν δεν μαθαίνονται ποτέ. Είναι απολύτως λογικό, οι ηλικιωμένοι που είναι άμεσα εξαρτημένοι από τους φροντιστές τους να μην καταγγείλουν ποτέ την όποια κακοποίηση. Αυτή η πραγματικότητα βέβαια, δεν αφήνει και τα δεδομένα να δείξουν την αληθινή τους διάσταση.
   Στο σημείο αυτό αξίζει να ειπωθεί, ότι πέρα από την σωματική και ψυχολογική κακοποίηση, σημειώνονται και παρεμβάσεις στις διαθήκες, στους λογαριασμούς και στα περιουσιακά στοιχεία των ηλικιωμένων, που συμπληρώνουν έτσι το παζλ της εκμετάλλευσης.    Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πλήθος ερευνών, που καταδεικνύουν τη ζοφερή για κάποιους ηλικιωμένους πραγματικότητα που ενδεχομένως, τους αναγκάζει να παρακαλάνε για ένα πιο σύντομο τέλος, μιας ζωής που έπρεπε να κλείσει ευχάριστα. Μια κοινωνία που δεν σέβεται τους ηλικιωμένους και άρα τους πιο σοφούς ανθρώπους της είναι μάλλον καταδικασμένη, να βιώσει πλήθος λαθών. Ας ελπίσουμε, ότι αυτή η μέρα θα είναι η αρχή μεγάλου προβληματισμού και αλλαγής των λάθος πρακτικών.

Πατρικός ρόλος: από δευτερεύων, πρωταγωνιστικός!

Tweet

   Πόσοι άραγε από εμάς είπαμε την Κυριακή την υπέροχη φράση: " χρόνια πολλά μπαμπά!"!! Πόσοι μπαμπάδες λάβανε μια χαρούμενη παιδική ζωγραφιά συνοδευόμενη με μια αγκαλιά από τα παιδιά τους όπως γίνεται κάθε δεύτερη Κυριακή του Μάη, στη γιορτή της Μητέρας;

   Η τρίτη Κυριακή του Ιουνίου έχει οριστεί επίσημα ως η Παγκόσμια Ημέρα του Πατέρα! Κάποιοι σίγουρα θα αναρωτηθούν αν είναι τόση σημαντική μέρα αυτή ώστε να είναι άξια αναφοράς ενώ άλλοι θα σπεύσουν να πουν ότι είναι μια ακόμα μέρα του σύγχρονου μάρκετιγκ χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Με μια πιο αναλυτική ματιά όμως θα διαπιστώσουμε ότι ίσως οι ημέρες που είναι αφιερωμένες στο πατέρα και τη μητέρα και ο τρόπος που "γιορτάζουμε" τη καθεμία, αντικατροπτίζουν την κοινωνική δομή του πολιτισμού μας, ο οποίος τα τελευταία χρόνια τείνει να δώσει στον πατέρα έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών, είτε το ζευγάρι είναι παντρεμένο είτε διαζευμένο.

  Η προσπάθεια για ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου του πατέρα αποδεικνύεται από κοινωνικές πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, όπως και σ' όλες τις χώρες της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα χορήγησης άδειας πατρότητας. Σύγχρονες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άντρες πλήττονται εξίσου με τις γυναίκες από τις επιπτώσεις της ανισορροπίας μεταξύ της εργασίας και της οικογενειακής ζωής ενώ και οι μπαμπάδες ωφελούνται πολλαπλώς από την καλύτερη καθημερινή επαφή με τα παιδιά τους. Αντίστοιχα οφέλη προκύπτουν και για τα παιδιά από τη συμμετοχή και των δύο γονεών στην οικογενειακή ζωή.

   Ο ρόλος του πατέρα λοιπόν στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία αλλάζει και από τον "κουβαλητή"  του σπιτιού μεταμορφώνεται σε βασικό διαμορφωτή της ψυχολογικής, συμπεριφορικής και ακαδημαϊκής προόδου των παιδιών του.

  Πώς όμως μπορεί ένας πατέρας να ενισχύσει τον ήδη σημαντικό ρόλο του και να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για το παιδί του συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαπαιδαγώγησή του;

Παρακάτω θα ανεφερθούν κάποιες μικρές καθημερινές συμβουλές που όμως είναι αρκετά σημαντικές για την ενίσχυση του ρόλου του πατέρα στην ελληνική οικογένεια.

  Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να αφιερώνετε ουσιαστικό χρόνο στο παιδί σας. Το παιδί δεν είναι καλό να έχει για τον πατέρα του την εικόνα ενός πολυάσχολου ανθρώπου που δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο γιατί τότε, όσο και να το διαψεύδει ο πατέρας, θα νιώθει παραγκωνισμένο και αρκετές ενοχές ώστε να διεκδικήσει λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του. Περάστε λοιπόν λίγο χρόνο με το παιδί σας, όχι μόνο παίζοντας ή κάνοντας κάποιες δραστηριότητες μαζί, αλλά μιλώντας μαζί τους και ακούγοντας το ουσιαστικά. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα παιδιά έχουν συνδυάσει τη συζητήση με τον μπαμπά με κάποια σκανταλιά ή αταξία που μπορεί να έχουν κάνει! Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι μπαμπάδες μόνο σ' αυτή τη περίπτωση συζητάνε με τα παιδιά τους. Αφιερώστε
 λοιπόν χρόνο απλά ακούγοντας τους προβληματισμούς και τις σκέψεις των παιδιών σας, οι οποίες μη ξεχνάτε ότι αλλάζουν τόσο γρήγορα όσο γρήγορα περνάνε και οι ηλικιακές φάσεις τους... Επιπλέον μη ξεχνάτε να περνάτε χρόνο με το παιδί σας διαβάζοντάς του βιβλία και παραμύθια, από μικρή ακόμα ηλικία. Με τον τρόπο αυτό θα καταφέρετε να καλλιεργήσετε ένα θετικό κλίμα απέναντι στο διάβασμα, κάτι που θα βοηθήσει το παιδί σας στη μετέπειτα επαγγελματική και ακαδημαϊκή

πρόοδό του.

  Μη φοβάστε να βάλετε όρια! Όλα τα παιδιά χρειάζονται σαφή και ξεκάθαρα όρια τα οποία καλό θα ήταν να συνοδεύονται από μια λογική εξήγηση της χρησιμότητάς τους από εσάς. Υπενθυμίστε λοιπόν στα παιδιά σας με σταθερότητα και ηρεμία, τα όρια που έχετε θέσει, τις λογικές αρνητικές συνέπειες που επιφέρουν οι πράξεις τους (όχι τιμωρία) καθώς επίσης επιβραβεύστε τα με βραβεία, που έχουν κάποιο νόημα για αυτά, όταν εκδηλώνουν επιθυμητές συμπεριφορές. Είναι πολύ βοηθητικό για την ομαλή διαπαιδαγώγηση του παιδιού σας, ο ρόλος του πατέρα να μη συνδέεται με τον εκφοβισμό αλλά με σταθερά λογικά όρια και εξηγήσεις.

  Το παιδί σας για να αναπτύξει μια υγιή προσωπικότητα, αξιοποιώντας όλο το εύρος των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων του, χρειάζεται ένα πρότυπο και δεν υπάρχει πιο δυνατό από αυτό του πατέρα, είτε το αντιλαμβάνονται το παιδί και ο πατέρας είτε όχι. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα κορίτσι που περνά αρκετό χρόνο με έναν πατέρα στοργικό, όταν μεγαλώσει ασυνείδητα θα γνωρίζει ότι αξίζει τη στοργή και το σεβασμό των αγοριών και θα ψάχνει αυτό ακριβώς στις σχέσεις του με το άλλο φύλο...

  Ένα ακομά στοιχείο που είναι πολύ σημαντικό για έναν πατέρα είναι το να είναι στοργικός με το παιδί του. Με την πρώτη ευκαρία , να το αγκαλιάζει και να το αγγίζει τρυφερά. Με τον τρόπο αυτό ενισχύει την αυτοπεποίθησή του και το παιδί νιώθει αποδεκτό και ασφαλές.

  Μια μικρή καθημερινή συνήθεια που μπορείτε να μοιραστείτε με το παιδί σας είναι το φαγητό στο τραπέζι. Επιδιώξτε να μοιράζεστε τουλάχιστον ένα γεύμα την ημέρα μαζί του. Eίναι μια πολύ καλή ευκαιρία στο τραπέζι να οργανώσετε μαζί τις δραστηριότητες σας, να πείτε τα νέα της ημέρας σας, να μοιραστείτε τους προβληματισμούς σας και ν' ανοίξετε καινούριους δίαυλους επικοινωνίας μαζί του. Θα το διαπιστώσετε και μόνος σας ότι θα γίνει η αγαπημένη του ρουτίνα να τρώτε μαζί!

  Τέλος είναι πολύ σημαντικό, είτε ο πατέρας είναι παντρεμένος με τη μητέρα του παιδιού του, είτε είναι διαζευμένος, να τη σέβεται και να την εκτιμά σαν έναν από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή του. Αυτό το παιδί το εκλαμβάνει και νιώθοντας ότι ο ένας γονιός του εκτιμά και αποδέχεται  τον άλλο είναι πιθανό να νιώθει και το ίδιο αποδεκτό και άξιο σεβασμού ζώντας σ΄ενα ασφαλές περιβάλλον. 

  Ο ρόλος του πατέρα είναι ένας υπέροχος ρόλος γεμάτος εκπλήξεις, δυσκολίες και πολλές πολλές ευτυχισμένες στιγμές αρκεί να είστε εκεί για να τις δείτε και να τις βιώσετε...Οι στιγμές που χάνετε με τα παιδιά σας δε ξαναγυρίζουν πίσω, θα είναι για πάντα χαμένες στιγμές....Μη ξεχνάτε άλλωστε ότι ο ρόλος του πατέρα δεν εξαντλείται ποτέ!!. Είναι ένας γλυκός ρόλος που θα τον έχετε μέχρι τα βαθιά σας γεράματα...

Παιδιά σε κίνδυνο: Απο την Ανεμελιά στην Εργασία.

Tweet

Η 12η Ιουνίου έχει οριστεί από την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας. Ο όρος παιδική εργασία δεν περιλαμβάνει όλες τις μορφές απασχόλησης παιδιών κάτω των 18 ετών. Δεν περιλαμβάνει εργασίες που συμβαδίζουν με το επίπεδο ωριμότητας και είναι συμβατές με την ηλικία του παιδιού καθώς επίσης και ελαφριές δουλειές στο σπίτι μετά το σχολείο ή το να προσέχει κάποιος το μικρό του αδερφάκι. Τα νούμερα είναι ανησυχητικά και παρόλο που το 1999 οι περισσότερες χώρες υπέγραψαν μια συμφωνία που τις υποχρεώνει να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα, η κατάσταση φαίνεται πως ακόμη είναι εκτός ελέγχου.

Ας μιλήσουν όμως οι αριθμοί: ένα στα έξι παιδιά παγκοσμίως εργάζεται σε κάποιο  περιβάλλον που βλάπτει την σωματική και την ψυχική του υγεία. 246 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 18 ετών αντί να μορφώνονται, δουλεύουν ενώ τα 73 εκατομμύρια από αυτά είναι ακόμη μικρότερα των 10 ετών. Υπολογίζεται ότι περίπου 22 χιλιάδες παιδιά χάνουν τις ζωές τους σε εργατικά ατυχήματα και 171 εκατομμύρια εργάζονται σε ορυχεία, λατομεία και σε άλλους επικίνδυνους χώρους με χημικά ή βαρύ μηχανικό εξοπλισμό. Μπορεί να μας φαίνονται μακρινά όλα αυτά και να καλλιεργείται η εντύπωση πως συμβαίνουν μονάχα στην Αφρική, στην Ασία και στην Ν. Αμερική, ωστόσο στοιχεία δείχνουν πως και στην Ελλάδα περίπου 50000 ανήλικα απασχολούνται σε μαγαζιά, βιοτεχνίες, εργοστάσια καθώς και σε αγροτικές εργασίες. Την ίδια στιγμή υπολογίζεται ότι 10000 παιδιά εγκαταλείπουν την υποχρεωτική εκπαίδευση.

   Στο άκουσμα αυτών των δεδομένων, μου έρχεται έντονα στο νου μια σκηνή από την ταινία slumdog millionaire, όπου μια ομάδα ενηλίκων εκμεταλλεύεται ανήλικα παιδιά, εξωθώντας τα σε επαιτεία για να καρπώνεται τα κέρδη. Φτάνει μάλιστα στη φοβερή και αποτρόπαια πράξη να αφαιρέσει με τραγικό τρόπο τα μάτια κάποιων παιδιών, ώστε να προκαλούν περισσότερο οίκτο στους περαστικούς και το κέρδος να είναι μεγαλύτερο. Σκηνές σαν και αυτή δημιουργούν συναισθήματα θυμού και οργής…

Η πραγματική ζωή δεν απέχει και πολύ από την κινηματογραφική αυτή σκηνή. Η επαιτεία είναι σίγουρα μια μορφή παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης. Σκεφτείτε πόσα παιδιά είναι καθημερινά στον δρόμο, ζητώντας χρήματα, γυρνώντας από τραπέζι σε τραπέζι με τεντωμένο χέρι, παρακαλώντας από φανάρι σε φανάρι και άλλοτε πουλώντας οτιδήποτε μπορούν ή οτιδήποτε τους δίνουν. Και είναι αλήθεια σοκαριστικό το γεγονός ότι στα μάτια αυτών των παιδιών αντικρίζεις το βλέμμα ενηλίκου… βλέμμα που απέχει από την αθωότητα και την αγνότητα της παιδικής ηλικίας. Η παιδική εκμετάλλευση δεν σταματά ωστόσο στην ζητιανιά… προχωράει στην διακίνηση ναρκωτικών και στην πορνεία. Ως πότε θα ανεχόμαστε αυτή την ανελέητη πραγματικότητα;

Παράγοντες κινδύνου. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Unicef στην Ελλάδα έδειξε ότι πιο ευάλωτα στην παιδική εκμετάλλευση θεωρούνται τα παιδιά των μεταναστών/προσφύγων (45,4%), ακολουθούν τα παιδιά διαλυμένων οικογενειών (31,1%) και τέλος αναφέρονται τα παιδιά των τσιγγάνων (14,8%). Φαίνεται πως πρώτη αιτία για την παιδική εργασία είναι ο εξαναγκασμός από τους γονείς για οικονομικό όφελος ενώ ακολουθεί η ύπαρξη οργανωμένων παράνομων κυκλωμάτων.

Παιδική ψυχή. Πώς βλέπει ένα παιδί όλο αυτό που του συμβαίνει άραγε; Μη μπορώντας να αντισταθεί στις περισσότερες περιπτώσεις το φυσιολογικοποιεί. Είναι η πραγματικότητα που του έχουν υποδείξει για ζωή άρα είναι η υποχρέωση του, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Θεωρεί ότι οφείλει να φέρει χρήματα στην οικογένεια του και δεν συνειδητοποιεί ότι γίνεται θύμα εκμετάλλευσης. Βέβαια μπορούμε να φανταστούμε τις καταστροφικές συνέπειες που ακολουθούν όταν ένα παιδί χάνει την παιδική του ηλικία, όταν μαθαίνει να ζει μέσα στην παραβατικότητα, όταν δεν αισθάνεται την ασφάλεια της οικογένειας του. Είναι εύλογο ένα τέτοιο παιδί, που έχει καταπονηθεί, να γεμίσει με ασυνείδητο θυμό και οργή, να μάθει και αυτό αργότερα να εκμεταλλεύεται τους άλλους και ίσως ως ενήλικας να αναπτύξει παραβατική συμπεριφορά. Είναι τρομερό να στερείς από τα παιδιά την παιδεία, την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους, την ανεμελιά, το γέλιο, το παιχνίδι. Είναι λυπηρό να υπάρχουν οικογένειες που ωθούν τα παιδιά τους στην ¨πρόωρη ενηλικίωση¨ και παραβλέπουν την σημαντικότητα της  παιδικής ηλικίας.

  Χρειάζεται αφύπνιση. Είναι απαραίτητο να προστατέψουμε τις αθώες παιδικές ψυχές, να θωρακίσουμε την αγνότητα τους, να ενισχύσουμε την μόρφωση και την εξέλιξη τους και να σταματήσουμε να είμαστε αδιάφοροι σε τέτοια θέματα σπουδαίας σημασίας. Χρειάζεται μια δωρεάν και υψηλής ποιότητας παιδεία, που να εφοδιάζει και να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά και αναμφίβολα χρειάζονται κοινωνικά προγράμματα που να ενισχύουν οικονομικά τις οικογένειες που έχουν ανάγκη ώστε να αποτρέπεται η λύση του εξαναγκασμού των παιδιών για εργασία.

Βασικοί κανόνες για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού

Tweet

    Η τρίτη λυκείου  και όλη η σχολική ζωή έφτασε στο τέλος της, το άγχος των πανελληνίων σιγά σιγά  καταλαγιάζει και όλη αυτή η ένταση μοιάζει να εκτονώνεται. Όσο σημαντική και εάν είναι η καλή επίδοση στις εξετάσεις, εξίσου σημαντικό για την είσοδο σε κάποια σχολή είναι η συμπλήρωση ενός καλού μηχανογραφικού.  Ήδη, γονείς και μαθητές περιμένουν την έκδοση των βαθμών ώστε να έχουν μια ένδειξη για τις σχολές που θα δηλώσουν. Ακόμη και αν φαίνεται απλό,η συμπλήρωση  του μηχανογραφικού κρύβει πολλές παγίδες, που μπορεί να οδηγήσουν κάποιους μαθητές ακόμη και εκτός των σχολών προτίμησης.

    Πολλοί μαθητές συμπληρώνουν το μηχανογραφικό τους χωρίς να έχουν λάβει υπόψιν τους όλες τις παραμέτρους ή ακόμη επειδή είναι απογοητευμένοι από τυχόν χαμηλή βαθμολογία. Παρακάτω, ακολουθούν κάποιες συμβουλές που πρέπει να ακολουθούνται προκειμένου να υπάρχει η καλύτερη δυνατή επιλογή σχολής για τον κάθε μαθητή.

    Είναι σημαντικό οι μαθητές να δηλώσουν τις σχολές που πραγματικά προτιμούν με τη σειρά που τις προτιμούν χωρίς να σκέφτονται μόνο βάσει της βαθμολογίας  που έχουν συγκεντρώσει. Κανείς δεν γνωρίζει πως ακριβώς θα διαμορφωθούν οι βάσεις, καθώς αυτές καθορίζονται και από τη ζήτηση που συγκεντρώνουν.

    Πολλοί μαθητές αποθαρρύνονται από τη βαθμολογία που έχουν συγκεντρώσει και είναι σίγουροι ότι δεν θα εισαχθούν σε αυτές.Αλλά, σύμφωνα με τα παραπάνω, καλό θα ήταν να δηλωθούν σχολές σε ένα φάσμα 3000 μορίων πάνω και κάτω από τη βαθμολογία που έχει συγκεντρωθεί. Ενδεικτικά αναφέρονται σχολές με τις περσινές βάσεις όπου σημειώθηκε πτώση μέχρι και πάνω από 3000 μόρια στο τμήμα Πληροφοριακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου(Σάμος), ενώ στη σχολή Οικιακής Οικονομίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών σημειώθηκε πτώση 2311 μορίων.

    Είναι γεγονός, ότι η σημερινή εποχή της οικονομικής ανασφάλειας που έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία του φόβου σε κάθε επιλογή, σαφώς και επηρεάζει και την επιλογή επαγγέλματος. Όλο και περισσότεροι μαθητές επιλέγουν στρατιωτικές σχολές και σώματα ασφαλείας με την φαντασίωση της οικονομικής ασφάλειας, χωρίς να συνυπολογίσουν τον τρόπο ζωής που συνοδεύει αυτό το επάγγελμα  και τους κινδύνους που απορρέουν, παραμερίζοντας ακόμη αν και κατά πόσο τους αντιπροσωπεύει μια τέτοια επιλογή.

    Σύμφωνα με τα παραπάνω, η οικονομική συγκυρία αναγκάζει πολλούς Έλληνες να αναζητήσουν εργασία σε χώρες του εξωτερικού. Ακόμη, πολλοί φοιτητές επιθυμούν τη συνέχιση των σπουδών τους σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την σπουδαιότητα της εμπειρίας αυτής. Επομένως, είναι σημαντικό στη λήψη της απόφασης για το ποια σχολή θα επιλέξει ο μαθητής να διερευνήσει και τις επιλογές που θα ακολουθήσουν μετά τη λήψη του πτυχίου του. Στο πλαίσιο αυτό, καλό θα ήταν να λάβει επαρκή πληροφόρηση, από επαγγελματίες που έχουν φοιτήσει σε αντίστοιχες σχολές, από άτομα που έχουν κάνει το μεταπτυχιακό που επιθυμούν και κυρίως να αναζητήσει τους οδηγούς σπουδών των αντίστοιχων τμημάτων στο διαδίκτυο ώστε να έχει μια πιο σαφή και ξεκάθαρη εικόνα του τι θα ακολουθήσει.

   Αυτό που κανείς δεν πρέπει να ξεχνά, είναι ότι η απόφαση για τη σχολή που θα ακολουθήσει ο μαθητής είναι ή θα έπρεπε να είναι συνειδητή και προσωπική επιλογή του ίδιου. Στην χώρα μας, γνωρίζουμε καλά, ότι οι χρηματοδότες της φοίτησης των παιδιών είναι οι γονείς.  Αυτό όμως, δεν θα πρέπει να τους τοποθετεί σε ισχύουσα θέση ως προς την επιλογή της σχολής ή του αντικειμένου σπουδών. Αντίθετα, πρέπει να στέκονται συμπαραστάτες στην οιαδήποτε απόφαση των παιδιών τους, να τη συζητούν με εκείνα και να προσπαθούν όσο γίνεται, να μην προβάλλουν πάνω τους δικές τους επιθυμίες ή ανεκπλήρωτα όνειρα. Το μόνο που θα βγει με αυτόν τον τρόπο, είναι ένας κακός φοιτητής και ενδεχομένως ένας επαγγελματίας με σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης!

   Στην Ελλάδα, ακόμη, θεωρούμε πολλοί από εμάς το τρίπτυχο Νομική- Ιατρική- Αρχιτεκτονική, τα μόνα επαγγέλματα άξια για σπουδές και επαγγελματική αποκατάσταση. Σίγουρα οι τρεις αυτές σχολές, έχουν κύρος που κανείς δεν μπορεί να αφαιρέσει αλλά υπάρχουν και άλλες σχολές που μπορεί να αποδεχθούν "θησαυροί" για όσους τις σπουδάσουν. Υπάρχει ακόμη μια αρνητική διάκριση ανάμεσα σε σχολές των ΑΕΙ και εκείνες των ΤΕΙ. Η διάκριση αυτή είναι περιοριστική καθώς, υπάρχουν σχολές όπως τα διάφορα τμήματα Φυσικοθεραπείας που υπάρχουν μόνο στα ΤΕΙ και όμως, έχουν μια καλή επαγγελματική πορεία για όσους την επιλέξουν. Τονίζεται πως είναι σημαντικό να εξετάσει κανείς τις απαιτήσεις και τις ανάγκες της αγοράς και σε συνδυασμό με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω.

    Κλείνοντας, θα πρέπει να επαναλάβουμε την αξία που έχει η συμπλήρωση ενός καλού μηχανογραφικού χωρίς επιπόλαιες επιλογές. Ακόμη και όταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι αρνητική, η κρίση και όσα τη συνοδεύουν, δεν θα υπάρχουν για πάντα! Καλό θα ήταν οι μαθητές να κάνουν την επιλογή τους με βάση τις επιθυμίες τους και με τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Σχετικά με αυτό, βοηθητικό θα ήταν  για τον μαθητή να συμπληρώσει ένα  τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού που γίνεται από ψυχολόγο για μια πιο εμπεριστατωμένη άποψη.

Ασθένεια και θάνατος γονέα: Οι επιπτώσεις στη ζωή ενός παιδιού

Tweet

      Τα παιδιά που βιώνουν την ασθένεια ή την απώλεια ενός γονέα, συχνά παρουσιάζουν ένα εύρος συμπτωμάτων, που μπορεί να χαρακτηρίζονται από θλίψη, άγχος, σωματικές ενοχλήσεις ή προβλήματα συμπεριφοράς. Αποτελούν ένα ιδιαίτερο ηλικιακό φάσμα πληθυσμού, το οποίο διατρέχει κινδύνους κοινωνικής ένταξης, αλλά και ανάπτυξης διαφόρων ψυχοπαθολογικών φαινομένων, που μπορεί να εκδηλωθούν όχι μόνο κατά τη φάση του θανάτου του γονέα, αλλά και καθ’ όλη την υπόλοιπη ζωή τους μέχρι την ενηλικίωση. Οι αντιδράσεις τους απέναντι στο στρεσσογόνο γεγονός μπορεί να είναι οξείες, δεν παύει όμως, και η περίοδος της χρόνιας ασθένειας να διέπεται από σοβαρά συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα. Αντιλαμβάνονται τη θλίψη και το θρήνο του επιζόντα γονέα, καταλαβαίνουν πως η σχέση τους δε διέπεται πια από χαρά και τρυφερότητα και νιώθουν ελλιπή την επικοινωνία μαζί του.

    Κατ’ αρχήν, σε περίπτωση που ο γονέας πάσχει από μία χρόνια ασθένεια, πρέπει να δίνονται λεπτομερείς πληροφορίες για την πορεία της ασθένειας του και να υπάρχει ένα υποστηρικτικό δίκτυο το οποίο κατανοεί την ανάγκη του παιδιού να θρηνήσει και του αφήνει το χώρο να το κάνει. Επιπλέον, θα πρέπει να πληροφορηθούν οι «σημαντικοί άλλοι» ενήλικες του περιβάλλοντος του παιδιού για την κατάσταση έτσι ώστε σε περίπτωση που το παιδί θελήσει να συζητήσει το θέμα αυτό μαζί τους και όχι με τους γονείς, να είναι έτοιμοι να το ακούσουν και να απαντήσουν στα ερωτήματά του. Ακόμη, θα πρέπει να ενισχυθεί το παιδί να συνεχίσει τις εξωσχολικές δραστηριότητες του για να υπάρχει μία σταθερότητα μέσα στις αλλαγές που αντιμετωπίζει και να συνεχιστεί η ομαλή κοινωνικοποίησή του. Να υποστηριχθεί και να βοηθηθεί στο να δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα.

       Κατά την περίοδο του θρήνου, την ομαλή προσαρμογή του παιδιού διευκολύνουν η αναγνώριση και αποδοχή του θρήνου του ο οποίος μπορεί να έχει και τη μορφή του «μουδιάσματος» - χωρίς αυτό να σημαίνει απουσία θρήνου -  η καθοδήγησή του στον τρόπο ομαλού θρήνου, η συμμετοχή του σε θρησκευτικές ή οικογενειακές τελετουργίες. Επιπρόσθετα, σημαντική θεωρείται η συζήτηση με τα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας για το πώς νιώθει ο καθένας και η έκφραση εμπειριών και   συναισθημάτων που συνδέονται με τον θανόντα. Τα παιδιά που βιώνουν απώλειες βρίσκονται σε μία κατάσταση διαρκούς αλλαγής. Ανάλογα με την περίπτωση, ο θάνατος του ενός γονέα μπορεί να σημαίνει γι’ αυτά και αλλαγή πόλης διαβίωσης, σχολείου ή και οικονομικής κατάστασης του σπιτιού. Για το λόγο αυτό, χρειάζεται να υπάρχει μία σταθερότητα στους κανόνες και τα όρια μέσα στην οικογένεια ακόμη κι αν χρειασθεί να αναπροσαρμοστούν στις νέες ανάγκες του συστήματος και φυσικά να συζητιούνται οι λόγοι των όποιων αλλαγών. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά προεφηβικής ηλικίας (κυρίως τα αγόρια) παρουσιάζουν μία επιθετικότητα και επαναστατικότητα συνδεόμενη με την απώλεια και το ότι δεν γνωρίζουν με ποιο τρόπο να πενθήσουν. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο να ενημερωθεί ο γονέας από το δάσκαλο για πιθανές μαθησιακές δυσκολίες που παρατηρεί στο παιδί και  από τον προπονητή ή ακόμη και τους φίλους του παιδιού για την συμπεριφορά του εκτός σπιτιού για να έχει μία πλήρη εικόνα και να το καθοδηγήσει σε έναν λογικό τρόπο πένθους που του ταιριάζει περισσότερο. Ο περίγυρος της οικογένειας μπορεί επίσης να βοηθήσει το παιδί και να το υποστηρίξει κοινωνικά. Επιπρόσθετα, όταν ο επιζών γονέας τύχει να δημιουργήσει μια νέα συναισθηματική σχέση, καλό θα ήταν να μην ενημερώσει το παιδί για αυτή, μέχρις ότου βεβαιωθεί πως η σχέση θα είναι μακροχρόνια, διότι το παιδί μπορεί να κάνει διάφορες σκέψεις σχετικά με το νέο δεδομένο και να έρθει σε σύγχυση.

    Τέλος, προτείνεται η συμβουλευτική, οικογενειακή ή ατομική (γονέα ή παιδιού) ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε οικογένειας. Στόχος της θα είναι να υποστηρίξει και να ενθαρρύνει το παιδί με διάφορες μεθόδους, ανάλογα με την ηλικία του, να προσαρμόσει την οδυνηρή εμπειρία του σ’ ένα καινούριο πλαίσιο ζωής και λειτουργίας.

Στρες: αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας..

Tweet

Στην καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών ομάδων διαπιστώνεται κάτι πολύ κοινό: όλοι παραπονιούνται ότι βιώνουν στρες..Κάποιοι το ονομάζουν άγχος, κάποιοι άλλοι στρες..για τους επιστήμονες είναι απαραίτητη η διάκριση, ενώ για όλους τους υπόλοιπους σημασία δεν έχει τόσο πώς λέγεται, αλλά τελικά τι είναι αυτό που τους ταλαιπωρεί..

Σύμφωνα με τον ορισμό του Lazarus, το στρες είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου και του περιβάλλοντος του. Όταν το άτομο αισθάνεται αδυναμία να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός του, βασιζόμενο στις προσωπικές του ικανότητες και δεξιότητες, τότε βιώνει το λεγόμενο στρες. Καθημερινά, όλοι αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε, οικογενειακό, εργασιακό, φιλικό και κάποιες φορές ίσως αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα, να αντεπεξέλθουμε όπως θα θέλαμε. .

Αυτή λοιπόν είναι η αρχή για να μπει ο οργανισμός μας στην διαδικασία της μάχης ή φυγής..Υπάρχουν δύο επιλογές: ή θα παλέψουμε για να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις και τελικά να τα καταφέρουμε, ή θα το βάλουμε στα πόδια κ θα επιλέξουμε την φυγή.

Αν σκεφτούμε ότι έχουμε τις κατάλληλες ικανότητες και δεξιότητες, θα αντιδράσουμε θετικά και θα προσαρμοστούμε σε οποιαδήποτε δυσκολία, ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα βιώσουμε έντονο στρες κ αυτό θα δώσει το ανάλογο μήνυμα στον οργανισμό μας βάζοντας τον στην διαδικασία της εγρήγορσης.

Όταν ο οργανισμός είναι σε συνεχή κατάσταση συναγερμού ξεκινάνε διάφορες διαταραχές που συνδέονται με το στρες, όπως καρδιαγγειακά, παχυσαρκία, κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου, κακοήθεις νεοπλασίες..όμως όλα αυτά μπορούν να τροποποιηθούν και να αλλάξουμε την πορεία τους με την αποτελεσματική διαχείριση του στρες..

Η διαχείριση του στρες περιλαμβάνει διάφορα πεδία, καθώς κάθε άνθρωπος είναι ένα παζλ με  πολλά και μοναδικά κομμάτια και πρέπει να δίνουμε σημασία στην ολόπλευρη αντιμετώπιση ενός προβλήματος…Οι τεχνικές διαχείρισης του στρες, ο υγιεινός τρόπος ζωής, η διατήρηση μιας ημερήσιας σταθερότητας, η διαχείριση του χρόνου, η γνωσιακή αναδόμηση (αλλαγή του τρόπου που σκεφτόμαστε), η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, η γνώση του εαυτού αποτελούν μερικές μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας για τον εαυτό μας.

Μην ξεχνάμε ότι το στρες μπορεί να γίνει θετικό (εύστρες),να είναι αυτό που θα μας κινητοποιεί και θα μας πηγαίνει μπροστά, αυτό που θα μας βοηθάει να προχωρήσουμε στην ζωή μας..

Εξάλλου, η ίδια η ετυμολογία της λέξης άνθρωπος είναι άνω+θρώσκω, κοιτάω και κινούμαι προς τα εμπρός, εξελίσσομαι..απλά κάποιες φορές ξεχνάμε τι μπορούμε να καταφέρουμε και πλημμυρίζουμε με στρες τον εγκέφαλο και το σώμα μας..

Σχολείο: Ένας "αγγελικά" πλασμένος κόσμος ή μήπως όχι?

Tweet

    Αρκεί μια ματιά στο προαύλιο ενός σχολείου για να διακρίνει κανείς τη διαφορετικότητα των μικρών "εν εξέλιξη" προσωπικοτήτων που συνυπάρχουν στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο και μοιράζονται την καθημερινότητά τους. Πόσο εύκολο είναι όμως για τους μαθητές να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους σεβόμενοι τη διαφορετικότητα ο ένας του άλλου;

    Την απάντηση δυστυχώς έρχεται να δώσει το ποσοστό του 30% των μαθητών που ενδέχεται να έχει υποστεί βία και εκφοβισμό (bullying) στα ελληνικά σχολεία και η αυξητική τάση των κρουσμάτων που παρατηρείται σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας μας τα τελευταία 5 χρόνια.

      Όταν ακούμε τον όρο ενδοσχολική βία το μυαλό μας πηγαίνει σε ακραίες συμπεριφορές βίας και σε ξυλοδαρμό. Εκφοβισμό όμως στο σχολικό πλαίσιο αποτελούν και άλλου είδους συμπεριφορές, πιο "αθώες", στις οποίες πρέπει να δίνουμε την πρέπουσα σημασία και μπορούν να εκδηλωθούν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες (δημοτικό-γυμνάσιο-λύκειο).

     Η πιο διαδεδομένη μορφή "bullying"  είναι η λεκτική δηλαδή πειράγματα, απειλές και προσβολές και έπειτα η σωματική με χτυπήματα, σπρωξίματα και κλοτσιές. Όπως είναι εύλογο όλα τα παραπάνω συνοδεύει η ψυχολογική διάσταση του φαινομένου, με την έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού, του εκφοβισμού, της διάδοσης ψευδών φημών για το θύμα (κάτι που είναι πιο διαδεδομένο στα κορίτσια) και την καταστροφή των προσωπικών του αντικειμένων.

    Στο άχαρο λοιπόν παιχνίδι της εξουσίας και του ελέγχου οι ρόλοι του θύτη και του θύματος διανέμονται άνισα στη σχολική καθημερινότητα με τους "νταήδες" και τους μαθητές που υπερτερούν σωματικά (και ίσως έχουν υποστεί και οι ίδιοι στο παρελθόν "bullying") να αναλαμβάνουν το ρόλο του θύτη. Αντιθέτως, παιδιά με εξωτερική και νοητική απόκλιση, σωματικά αδύναμα, αγχώδη, ανασφαλή, παθητικά, ήσυχα, συνήθως απομονωμένα και όχι δημοφιλή παίρνουν τον άδικο ρόλο του θύματος, χωρίς να προκαλούν καθόλου με τη συμπεριφορά τους.

    Τα θύματα της ενδοσχολικής βίας πολύ σπάνια εκμυστηρεύονται στους γονείς ή στους δασκάλους τους τι συμβαίνει γιατί νιώθουν ότι με κάποιο τρόπο προκαλούν τον εκφοβισμό και ίσως να τον αξίζουν...Πώς μπορούν λοιπόν οι γονείς να αντιληφθούν ή να υποψιαστούν ότι το παιδί τους μπορεί να είναι θύμα "bullying";

   Υπάρχουν απλά πράγματα της σχολικής πραγματικότητας που μπορεί να αποτελούν ενδείξεις για κάτι τέτοιο και καλό θα είναι οι γονείς να τους δίνουν ιδιαίτερη σημασία. Ενθαρρύνετε καθημερινά το παιδί σας να σας μιλήσει για τη μέρα του στο σχολείο δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε ερωτήσεις που αφορούν και τα διαλείμματα. Αν το παιδί σας αρνείται να σας μιλήσει για το πως πέρασε στο σχολείο ή είναι πολύ φειδωλό και λακωνικό  στις περιγραφές του ή περιγράφει απλώς γεγονότα χωρίς ίχνος συναισθηματικής έκφρασης (είτε ευχάριστων είτε δυσάρεστων συναισθημάτων) καλό θα ήταν να μπείτε σε μια διαδικασία πιο ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί σας ώστε να νιώσει ασφάλεια και να σας εμπιστευτεί. Θα βοηθούσε ιδιαιτέρως να παρατηρείτε επί καθημερινής βάσης τη σχολική τσάντα του παιδιού σας . Αν διαπιστώσετε ότι λείπουν πολύ συχνά βιβλία, τετράδια ή ακόμα και μολύβια, σβήστρες από την κασετίνα του ή ότι τα βιβλία του ή τα τετράδιά του είναι σχισμένα ή μουτζουρωμένα μη διστάσετε να το ρωτήσετε τι έχει συμβεί με ύφος συνεναιτικό και όχι αυστηρό ή τιμωρητικό. Είναι πολύ πιθανό, αν το παιδί είναι θύμα "bullying", να αρνηθεί να σας απαντήσει.

     Σ' όλες τις παραπάνω περιπτώσεις συνιστάται να επισκεφθείτε το σχολείο, να συζητήσετε με το δάσκαλο/δασκάλα τις υποψίες σας και να του/της ζητήσετε να παρατηρεί προσεχτικά το παιδί στα διαλείμματα. Εάν το παιδί σας εκδηλώσει έντονα στοιχεία απόσυρσης, άρνησης και φοβίας προς το σχολικό πλαίσιο καλό θα ήταν να επισκεφθείτε έναν ειδικό.

Σε αναζήτηση ενός ήρωα

Tweet

Κάνοντας μία βόλτα στο κέντρο της Αθήνας, αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα πως κάτι έχει αλλάξει. Τα πρόσωπα των ανθρώπων είναι πιο θλιμμένα από ποτέ…. σκεπτικά, απεγνωσμένα, βυθισμένα σε σκέψεις και συλλογισμούς. Αναμφισβήτητα οι καιροί που διανύουμε θα γραφτούν στην ιστορία, ως καταστάσεις δύσκολες, ως οριακές στιγμές, ως ώρες ανάδυσης μεγάλων ηρώων. Τι θα γίνει με εμάς όμως? Πώς θα ζήσουμε το τώρα που δικαιούμαστε? Το τώρα που αξίζουμε?

Λένε πως τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής και γύρω μας όλα τα μάτια έχουν σκοτεινιάσει. Αυτό που υπάρχει μέσα μας είναι δύσκολο να περιγραφεί καθώς είναι ένα κράμα συναισθημάτων: φόβος, οργή, απελπισία, θλίψη, αβεβαιότητα, ανασφάλεια, απόγνωση….. ένας ιδιαίτερα επικίνδυνος συνδυασμός! Δεν είναι τυχαίο που οι απόπειρες αυτοκτονίας έχουν γίνει πλέον καθημερινότητα και τα ποσοστά δείχνουν μια αύξηση της τάξης του 40% μέσα σε ένα έτος. Πως φτάσαμε όμως έως εδώ?

Σε όποια παρέα και να βρεθείς ακούς την ίδια συζήτηση να κάνει κύκλους και να διανθίζεται από τις εκάστοτε προσωπικές πεποιθήσεις…. και  πάντα δυο λέξεις πρωτοστατούν στις συνομιλίες: Οικονομική Κρίση! Χαθήκαμε στον κυκεώνα της οικονομίας και μείναμε γυμνοί να αναζητούμε ήρωες και σωτήρες! Και μέσα στην αλλοτρίωση μας, ξεχάσαμε να κρατήσουμε τον εαυτό μας, ως μια σανίδα σωτηρίας. Αποξενωθήκαμε από τους γύρω μας, γιατί αγαπήσαμε ή μάλλον λατρέψαμε τα υλικά αγαθά μας. Και όταν αυτά πήγαν να μας τα στερήσουν γίναμε δυστυχισμένοι και μεμψίμοιροι. Στον αντίποδα φυσικά τοποθετείται εκείνη η μερίδα των ανθρώπων που πραγματικά υποφέρει γιατί στερείται βασικών αγαθών, όπως φαγητό και στέγη. Εκεί τα πράγματα είναι δύσκολα και εκεί καλούμαστε όλοι να συνεισφέρουμε όσο και όπως μπορούμε.

Ο Freud έλεγε ότι η ζωή δεν είναι ούτε τόσο όμορφη ούτε τόσο άσχημη όπως τη φανταζόμαστε, είναι όμως το μόνο που έχουμε. Τα πράγματα ομολογουμένως είναι πολύ δύσκολα αλλά με αυτά έχουμε τώρα να παλέψουμε. Το σημαντικό είναι να βρούμε τον εαυτό μας μέσα σε όλα αυτά, να ακούσουμε τις ανάγκες του, να ψάξουμε για τις επιθυμίες και τα όνειρα του και έπειτα να στρέψουμε το βλέμμα στον συνάνθρωπο, να πάρουμε και να δώσουμε δύναμη. Το κυνήγι του πλούτου και ο υλισμός προσπαθούσαν χρόνια να καλύψουν το κενό της απόστασης με τον εαυτό μας.

Όλοι κρύβουμε μέσα μας έναν ήρωα….. αυτός πρέπει να φανερωθεί, μόνο αυτός μπορεί να μας σώσει, ο Αληθινός Εαυτός μας.

Πότε και πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το σεξ;

Tweet

Το παραπάνω ερώτημα αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα των γονέων (κυρίως εκείνων που έχουν παιδιά σε προεφηβική και εφηβική ηλικία). Όμως, έχει παρατηρηθεί πως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει καλύτερα αποτελέσματα και συντελεί στην ομαλή κοινωνικοποίηση των παιδιών όταν ξεκινά νωρίς από τη νηπιακή κιόλας ηλικία, σεβόμενη πάντοτε τη μοναδικότητα της προσωπικότητας του παιδιού και τις ιδιαίτερες ανάγκες του φύλου και της ηλικίας του. Ειδικότερα, από την ηλικία των 3 ή 4 ετών συνετό θα ήταν οι γονείς να πληροφορούν τα παιδιά τους σχετικά με την ανατομία του σώματός τους και τους νόμους της φύσης και  να απαντούν στις ερωτήσεις τους περί εγκυμοσύνης της μαμάς και τον ερχομό ενός μωρού με τρόπο θετικό και ειλικρινή. Εξαιρετικής σημασίας είναι όχι μόνο όσα λέτε στο παιδί σας, αλλά και ο τρόπος που του τα λέτε γι’αυτό να είστε πολύ προσεκτικοί στους  μορφασμούς και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείτε. Μέσα από αυτές τις συζητήσεις,  γονέας και παιδί αποκτούν μία σχέση εμπιστοσύνης και οικειότητας και ουσιαστικά «ανοίγονται» κανάλια επικοινωνίας που θα διευκολύνουν τέτοιου είδους συζητήσεις και σε μεγαλύτερη ηλικία.

Αναφορικά με την αναπαραγωγή του ανθρώπου και την σεξουαλική πράξη αυτή καθ’εαυτή, σε περίπτωση που ερωτηθείτε ευθέως από το παιδιά σας, μετά το πρώτο ξάφνιασμα, φροντίστε να τους δώσετε όσες περισσότερες πληροφορίες μπορείτε με τρόπο απλό, κατανοητό και σαφή και φυσικά απαντήστε του εσείς και μην βάλετε κάποιον άλλον να το κάνει για εσάς(πχ. τον/την σύντροφο) διότι για να ρώτησε το παιδί εσάς σημαίνει πως νιώθει πιο οικεία μαζί σας. Σε περίπτωση που δυσκολεύεσθε αρκετά συμβουλευθείτε κάποια από τα βιβλία του εμπορίου που απευθύνονται στην ηλικιακή ομάδα του παιδιού σας για να πάρετε ιδέες. Είναι προτιμότερο να προσπαθήσετε ακόμη κι αν δεν έχετε ξαναμπεί σε αυτή τη διαδικασία παρά να αφήσετε την απορία ανεπίλυτη και να πληροφορηθεί το παιδί από κάποιον τρίτο ή το διαδίκτυο.

Ακόμη κι αν το παιδί σας δεν σας ρωτήσει ποτέ για το σεξ και τον «τρόπο που γίνονται τα παιδιά» ενημερώστε το στην προεφηβική ηλικία(10-12) για τον τρόπο αναπαραγωγής και αντισύλληψης ώστε να γνωρίζει έστω τις βασικές έννοιες πριν την εφηβεία που οι περισσότεροι νέοι πειραματίζονται με το σώμα τους και τις πρώτες τους ερωτικές σχέσεις.